Hoe sterk is de eenzame fietser die kromgebogen over zijn stuur tegen de wind, zichzelf een weg baant?

Een lied van Boudewijn de Groot. Jeugdsentiment. Ik staar voor me uit, het beeld van de met opgetrokken schouders fietsende man op mijn netvlies (zoals de foto in dit artikel van de Volkskrant). Is hij zich bewust van zijn omgeving? Is hij sterk? Is hij alleen met zijn verdriet? Kan je als mens überhaupt persoonlijk verdriet toelaten als de directe wereld om je heen in duigen ligt? Of kan je als getroffene juist niet anders? Sluit de man zich af van zijn omgeving omdat het leed anders helemaal niet te dragen is? Ik zoek naar een antwoord op de algemene vraag: kan en mag persoonlijk leed de ruimte krijgen als het gemeenschappelijk leed zo groot is?

Even beleef ik de storm van een paar weken geleden in mijn eigen land weer. Ik ben veilig op kantoor en bewust niet thuisgebleven. Langs de kust heerst enige tijd windkracht elf en voor een minuut of tien staat er in het noorden zelfs orkaankracht. Het land en de mensen piepen, kraken, steunen en kreunen. Bomen bezwijken onder het geweld, dakpannen vallen naar beneden, en soms gaat de wind zelfs met hele daken aan de haal. Auto's verdwijnen onder de gevallen bomen. Er zijn enkele doden te betreuren en gewonden te verzorgen. De mensen leven mee met de nabestaanden, al hebben ze geen flauw benul wie de overledene geweest is. Nederland is even een geheel, net als bij een wereldkampioenschap voetbal. Meeleven, meetreuren, meefeesten, we kunnen het goed. Maar kan degene die aan den lijve de storm en de schade ondervindt, meeleven met de rest van de gemeenschap? Moet hij dat? In mijn beleving, mijn manier van denken, hoeft dat echt niet. Het is voor mij volkomen logisch dat je als getroffene vooral met jezelf bezig bent. Je wereld wordt even heel klein. Later vergroot zich dat meestal weer.

Maar de man in de Filipijnen? Hij brengt zijn geliefde naar een graf, terwijl om hem heen de chaos zichtbaar is. Totale verwoesting door de kracht van een orkaan. Hij gaat op in zijn taak, zijn verdriet en heeft geen oog voor de verwoesting om hem heen. Vraagt de wereld nu aan hem om zijn verdriet opzij te zetten? Moet hij maar bedenken 'het is vreselijk, maar het leven gaat door en we moeten er met z'n allen de schouders onder zetten'? Het is een manier van verwerken. Even zo goed kan hij denken 'zoek het allemaal maar uit, mijn leven is nu voorbij en ik ga me niet bezighouden met de opbouw om me heen.' Ook dat is een manier van verwerken, een reactie die je kan verwachten.

Misschien is al het persoonlijke leed samen wel de manier om het grote gemeenschappelijke leed zichtbaar te maken. Uiteindelijk is Anne Frank de verpersoonlijking van het Joodse leed in de Tweede Wereldoorlog geworden. Haar persoonlijke gedachten, verdriet, angsten et cetera, staan nu voor de grotere gemeenschap. Wie weet staat de man op deze foto, of vooral de foto, over enige tijd voor het verdriet van de Filipijnen na de orkaan. Dan staat zijn persoonlijk leed symbool voor de verwoesting.

Voor hetzelfde geld verdwijnt de foto in archieven, blijft de man anoniem en eist de wereld om hem heen de aandacht op. Dan ziet de wereld slechts het totaalbeeld, strijdt het individu zijn eigen strijd en telt persoonlijk leed niet mee.

De vraag intrigeert me. Een antwoord heb ik niet.