In de 2de les van mijn cursus 'Essay schrijven' werd de essayistische column onder de loep genomen. Het was begin november vorig jaar en in die maand vond het 50-jarige jubileum van de BBC sciencefictionserie Doctor Who plaats. Ik ben absoluut een fan van de Doctor en heb daarom dat onderwerp gekozen voor mijn uitwerking van de opdracht een essayistische column te schrijven. Na een aantal feedbackrondes is daar onderstaand verhaal uitgekomen. Ik heb het in de lijn van de cursus gelaten en niet meer herschreven naar de tijd van nu. November 2013 ligt ruim achter ons en ook de hele discussie rondom Zwarte Piet is verleden tijd, maar niet op het moment dat ik de opdracht uitwerkte. Het is maar even een weetje voor bij het lezen.
Al vijftig jaar een man
Op zaterdag 23 november 2013 wordt de vijftigste 'verjaardag' van de Engelse sciencefiction televisieserie Doctor Who gevierd met een speciale aflevering. Als Whovian, fan van de serie, kijk ik daar naar uit. De Doctor is buitenaards, reist door tijd en ruimte en een aardse reisgenoot begeleidt hem meestal. Hij heeft het vermogen te regenereren, oftewel wanneer hij dodelijk wordt getroffen, komt hij terug in een nieuw lichaam. Zo kan de producent een acteurswissel op een geloofwaardige manier realiseren. Op dit moment speelt de elfde regeneratie van de Doctor en komt de twaalfde met kerst. In alle twaalf gevallen is gekozen voor een man. Zijn reisgenoot is meestal een vrouw. Soms reizen er twee mensen mee en dan is de tweede vaak een man.
Ik ben me gaan afvragen of het tijd wordt voor een hele nieuwe Doctor. Geen man meer. Met de discussie over Zwarte Piet nog vers in het geheugen, vraag ik me af of er sprake is van discriminatie van de vrouw. Zwarte Piet wordt door een deel van de inwoners van Nederland ervaren als racistisch, een overblijfsel uit de slaventijd dat nu toch echt geen recht van bestaan meer heeft. Een steeds fellere discussie en een verdeling in twee kampen is het resultaat. Dat vind ik een beetje overdreven voor een kinderfeest wat gevierd wordt rondom een fictief persoon, tot leven geroepen door 'acteurs'.
Ook Doctor Who is een fictief persoon die wordt neergezet door een acteur. Vooral in Engeland is hij razend populair en identificeren mensen zich met hem, alsof hij een persoon van vlees en bloed is. Komt daar binnenkort dan een felle, fanatieke discussie over vrouwendiscriminatie? Of is dit aan te zwengelen? Kan een willekeurige Whovian het vuurtje aansteken en de discussie doen oplaaien over het feit dat de Doctor steeds een man is en dat dat een belediging is van de moderne vrouw? Doctor Who is inmiddels tussen de negenhonderd en elfhonderd jaar oud en is aan zijn twaalfde gestalte toe. In al die honderden jaren heeft hij door evenzoveel universums gereisd, op vele planeten vertoefd, maar schijnbaar is in elke beschaving het klassieke rollenpatroon van kracht dat op aarde geldt. De man is de beschermheer, de sterkste, de kostwinner, de ridder op het witte paard ter redding van de zwakkere vrouw.
Ik vraag me af of een vrouwelijke Doctor Who geloofwaardig is binnen de verhaallijnen en of het noodzakelijk is om na vijftig jaar de klassieke verdeling te doorbreken. Worden mijn acterende seksegenoten gediscrimineerd omdat ze nooit de rol van de Doctor op zich kunnen nemen?
De vrouwelijke reisgenoten hebben duidelijk een ontwikkeling doorgemaakt in de loop van de vijftig jaar. In de jaren zestig en zeventig keken de metgezellinnen tegen hun 'heer en meester' op. Meestal ook letterlijk. In het eerste seizoen introduceert de producer de grootste vijanden van de Doctor: de Daleks. Deze robotachtige wezens, met een soort ontstopper als 'arm' en een dodelijk wapen als andere 'arm' boezemen de kijkers angst in. En niet alleen de kijkers. De meereizende jonge vrouw vlucht weg in de armen van de Doctor terwijl ze de mussen van de daken gilt.
Tegenwoordig is dat wel anders. Een van de regelmatig terugkerende vrouwelijke reisgenoten, River Song, valt letterlijk het ruimteschip, de TARDIS, binnen. Nog voor de Doctor in staat is iets te zeggen, staat ze op, loopt naar het bedieningspaneel en met een paar drukken op wat knoppen en het overhalen van een hendel parkeert ze de TARDIS op een planeet. Met een grote grijns op haar gezicht antwoordt ze op een vraag van de Doctor: 'Ik leerde het van de beste.'
Niet alle dames doen dit kunstje na, maar vrijwel elke metgezellin vecht mee aan de zijde van de Doctor tegen welke vijand dan ook. Neem nou Rose, zij ontmoet de Doctor terwijl ze tegenover een aantal etalagepoppen staat die ineens gaan bewegen en haar aanvallen. Op dat moment vluchten ze samen het warenhuis uit. De veroorzaker van deze 'levende' etalagepoppen leeft onder de Thames Barrier. Het wezen neemt de vriend van Rose en de Doctor gevangen. In plaats van wegrennen, slikt Rose een paar maal, springt lenig naar een touw en met een goedgemikte zwaai trapt ze een buisje met vernietigend gif uit de handen van een grommende etalagepop. De vijand is overwonnen! Rose zegt droog: 'Ik heb brons gehaald op de spelen de middelbare scholen.'
De Doctor wordt vaak flink aangestuurd door zijn 'betere helft'. Al is er geen sprake van een huwelijk of liefdesrelatie, de band tussen hem en zijn reisgezelschap is sterk en tot op zekere hoogte is hij zelfs afhankelijk van haar of hen. Alle keren dat hij alleen reist, gebeurt er iets wat hij niet kan oplossen, et voilà daar is een (tijdelijke) metgezellin!
Als je er zo naar kijkt, is het helemaal niet nodig om de Doctor te laten regenereren in een vrouw. Dat hij altijd een man is, is niet het resultaat van discriminatie van de vrouw. Naast hem staan sterke dames en samen vormen ze een hecht team met een gelijkwaardige inbreng. De vrouwelijke kijkers kunnen zich identificeren met de metgezellin en de mannelijke kijkers met de Doctor. Vanuit elk oogpunt klopt het dus en is er evenwicht in de rolverdeling. Geen reden om een discussie over vrouwendiscriminatie aan te wakkeren.
