Broodjeaapverhaal ook wel hoax, ze waren tegenwoordig veelvuldig rond op het internet. Valse geruchten die geen ander doel dienen dan zo veel mogelijk mensen het gerucht te laten verspreiden. Ik vind het een uitermate intrigerend verschijnsel. Wie verzint deze verhalen? En waarom? En waarom trappen er zo veel mensen in?

Facebook
Broodjeaapverhalen worden digitaal verspreid via e-mail, nieuwsgroepen, fora, Facebook et cetera. Maar ook niet digitaal gebeurt het verspreiden al jaren via boeken, kranten en ook mondeling. Het wereld wijde web zorgt echter voor een enorm publiek en grote snelheid van verspreiden. Een verhaal wat vandaag opduikt in Amsterdam kan morgen de wereld rond zijn en is intussen ook vertaald in diverse talen.
Kort geleden kreeg ik op Facebook van diverse vrienden het verzoek om een bepaald vinkje weg te halen. Een en ander had te maken met wijzigingen van Facebook en privacy. Schending van privacy is hot en zeker in combinatie met Facebook. Een broodje aap daarover wordt razendsnel opgepikt, vertaald en verspreid. Privacy is een onderwerp waar menig mens zonder nadenken van geloofd dat het geschonden wordt. Zeker door Facebook. Al of niet met opzet. En dus hebben veel mensen braaf het vinkje verwijderd. Het resulteert slechts in iets wat ze zelf niet meer kunnen zien, maar dat terzijde.

Goedgelovig
Hoe komt het toch dat een mens zo goedgelovig is? Denken we door al die sociale media helemaal niet meer voor onszelf? Je leest een statusupdate van je Facebookvriend en voert het gevraagde uit. Niet even nadenken en bekijken of het gevraagde enige kant of wal raakt. U vraagt, wij draaien. Een soort slaafse manier van volgen. Een wonderlijk verschijnsel.
Ik moet toegeven dat ook ik de neiging heb, berichten over geschonden privacy onmiddellijk voor waar aan te nemen. In dit specifieke geval wist ik dat het niet klopte omdat ik de gevraagde instellingswijziging goed ken. En dat zet aan tot nadenken. Maar blijkbaar is er een prikkel nodig om even pas op de plaats te maken, en een momentje tijd te nemen een gerucht te controleren. Grappig detail: ik geef bij een Facebookvriend als reactie dat het om een broodjeaapverhaal gaat en toch zijn er nog een aantal na mij die aangeven dat ze gedaan hebben wat gevraagd is. Dus ook mijn reactie zet niet bij iedereen een rood lampje aan. Maar dat heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat ze mij niet kennen en mijn Facebookvriend wel. Voer voor psychologen?
Ik vind het fascinerend, intrigerend, maar heb geen antwoord op het waarom.

De wereld in
Broodjeaapverhalen zijn al jaren op de wereld. Het internet maakt de verspreiding alleen veel sneller, makkelijker en er is een veel groter bereik. Ik neem aan dat het daarom interessanter wordt om een vals gerucht de wereld in te gooien. Erover nadenkend, vraag ik me af wie zulke nonsens verzint en waarom. Ga je dan volgen hoe snel jouw gerucht wordt opgepakt en verspreid? Is de kick dat je ziet dat mensen blindelings overnemen? Zelden is te achterhalen wie de hoax de wereld in geholpen heeft. Het kan dus niet te maken hebben met beroemd willen zijn. Niemand kent je naam. Men kent alleen het verhaal wat je verzonnen hebt, en zeer waarschijnlijk wordt je niet geloofd als je zegt dat jij het gerucht gestart bent.
Zijn de verzinners misschien psychologen die op deze manier een onderzoek doen naar de volgzaamheid van mensen? Het kuddegedrag? Is niet bepaald een wetenschappelijke methode. Ik heb nog niet meegemaakt dat na een broodje aap ergens een vragenlijst komt, waarmee je bijvoorbeeld aangeeft waarom je het verhaal gelooft en waarom je het verspreidt. Van mij mag de eerste onderzoeker daarmee komen. Ik ben heel benieuwd wat de resultaten zijn.

Zonder opzet
Of gaat het helemaal niet met opzet? Wordt er niet zorgvuldig nagedacht over het onderwerp, de formulering en de verspreiding? Het kan natuurlijk ook onbedoeld ontstaan. Ergens op een forum vindt een discussie plaats. Een directe stelling is er niet, maar er wordt wel een conclusie getrokken: “Alle kabouters hebben een puntmuts op”. De conclusie gaat een eigen leven leiden als een deelnemer deze via andere media ventileert. Gooi het op Twitter en het gaat van volger tot volger.
Andere mogelijkheden achter dit specifieke broodje aap op Facebook: er zat ooit een bugje waar dit vinkje tegen hielp of er het gaat om een ander vinkje en onderweg heeft iemand het niet gesnapt en aangepast. Het kan….maar ik vind het bewust verzonnen broodjeaapverhaal toch de meest intrigerende gedachte.

Vragen, vragen en geen antwoorden
Het hele fenomeen blijft voor mij hangen in vragen. Antwoorden heb ik niet. Slechts ideeën, verzinsels over het waarom. Een goed broodje aap is geloofwaardig door de subtiele ingrediënten en het perfect aansluiten op de huidige angsten in de maatschappij. Zoals het schenden van privacy op dit moment. Speel in op die angst, maak er gebruik van en de hele wereld trapt erin. We verliezen ter plekke het zelfdenkendvermogen. Maar wie heeft deze hoax verzonnen? En waarom? Ik wil het weten, maar kom er nooit achter. Ga ik maar gewoon verder met het dagelijks leven en probeer een volgende broodje aap ook op tijd te herkennen.